TGP Sài Gòn TPHCM
Nhà Thờ Đức Bà Sài Gòn - Nhà thờ Chính tòa TGP Sài Gòn
TỔNG GIÁO PHẬN SÀI
GÒN - TP. HCM
I. LƯỢC SỬ HÌNH THÀNH
1. Tên gọi giáo phận qua các
thời kỳ
Tổng giáo phận Tp. Hồ Chí Minh là
một trong những giáo phận thành lập lâu đời nhất và có vị trí quan trọng trong
Giáo Hội Việt Nam. Giáo phận đã qua các tên gọi: Giáo phận Tây Đàng Trong (1844
– 1924), Giáo phận Sài Gòn (1924 – 1960), Tổng Giáo phận Sài Gòn (1960 – 1976),
Tổng Giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh (1976 – đến nay).
2. Thời gian và những sự kiện
đánh dấn sự hình thành giáo phận
Ngày 09.09.1659, với Sắc chỉ Super
Cathedram, Đức Giáo hoàng Alexandre VII thiết lập hai giáo phận tông tòa đầu
tiên tại Việt Nam: Giáo phận Đàng Ngoài (phía Bắc) và Giáo phận Đàng Trong
(phía Nam), lấy sông Gianh làm ranh giới.
Ngày 02.03.1844, Đức Giáo Hoàng
Grégoire XVI chia Giáo phận Đàng Trong thành hai giáo phận mới: Đông Đàng Trong
(Qui Nhơn) thuộc quyền Giám mục E.T. Cuénot Thể, Tây Đàng Trong (Sài Gòn) gồm 6
Tỉnh Nam Kỳ và Cao Miên (Campuchia) do Giám mục Dominique Lefèbvre Ngãi cai quản.
Ngày 03.02.1924, Bộ Truyền Giáo
ký sắc lệnh đổi tên các địa phận miền Đông Dương. Từ đó các địa phận Tây Đàng
Trong đổi thành Giáo phận Sài Gòn.
Năm 1960 là năm đánh dấu thời kỳ
trưởng thành của Giáo hội Việt Nam được ghi nhận qua việc Tòa Thánh thiết lập
Hàng Giáo phẩm Công giáo VN với Tông sắc “Venerabilium Nostrorum” ban
hành ngày 24.11.1960 của Đức Giáo Hoàng Gioan XXIII. Từ đó Tổng giáo phận Sài
Gòn được khai sinh và Đức Giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình được bổ nhiệm làm Tổng
giám mục tiên khởi.
Sau 20 năm chiến tranh, hai miền
Nam Bắc thống nhất, ngày 23.11.1976, Tổng giáo phận Sài Gòn đổi tên theo địa
danh hành chánh là Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh cho đến nay.
II. ĐỊA LÝ VÀ DÂN SỐ
1. Địa lý
Tổng giáo phận Tp. Hồ Chí Minh nằm
trong địa giới hành chánh của Tp. HCM (trừ huyện Củ Chi thuộc giáo phận Phú Cường).
Thành phố Hồ Chí Minh có tổng diện tích là 1.660.51 km2 bao gồm toàn bộ Đô
Thành Sài Gòn cũ, cộng thêm toàn bộ tỉnh Gia Định, quận Phú Hòa tỉnh Bình Dương
và quận Củ Chi (nay là huyện Củ Chi) của tỉnh Hậu Nghĩa cũ. Thành phố Hồ Chí
Minh là đô thị lớn thứ hai của Việt Nam xét về diện tích.
2. Dân số trên địa bàn
Theo thống kê 2017, toàn bộ thành
phố có 8.048.000 dân, trong đó 6,7 triệu dân sống ở khu đô thị. Thành phố Hồ
Chí Minh là đô thị lớn nhất về dân số của cả nước.
3. Dân số Công giáo
Theo Thống kê của Tòa Tổng giám mục,
hiện Tổng giáo phận có 685.389 người Công giáo.
4. Giáo hạt và giáo xứ
Tổng giáo phận Tp. HCM có 203
giáo xứ được chia thành 14 giáo hạt: Bình An, Gia Định, Hóc Môn, Phú Thọ, Tân Định,
Thủ Đức, Chí Hòa, Gò Vấp, Phú Nhuận, Sài gòn – Chợ Quán, Tân Sơn Nhì, Thủ
Thiên, Xóm Chiếu, Xóm Mới.
5. Dòng tu
Theo thống kê của “Văn phòng Đặc
trách Tu sĩ TGP Sài Gòn” tháng 11.2017, tại Tổng Giáo phận Tp. HCM hiện có
230 đơn vị, gồm 197 dòng tu, 15 tu đoàn, 16 tu hội và 2 hiệp hội, với số tu sĩ
là 8.761 gồm 1.763 nam tu, 6.998 nữ tu và 642 linh mục dòng. Trong đó có: 16
dòng tu, 4 tu đoàn tông đồ, 6 tu hội đời và 1 hiệp hội nam thuộc quyền giáo phận.
6. Đôi nét chính yếu về đời sống
giáo dân
Đời sống kinh tế của giáo dân phụ
thuộc vào thành tựu phát triển kinh tế của thành phố. Đến cuối năm 2015, GDP
bình quân đầu người của Tp. HCM ước đạt 5.538 USD/ người. Tuy nhiên, mặt bằng
thu nhập không đồng đều dẫn đến tình trạng phân hóa giàu nghèo ngày càng tăng
trong đó có cả các người Công giáo.
Từ rất lâu, Tổng giáo phận là nơi
hội tụ của nhiều luồng di cư và di dân nên đời sống đức tin - phong hóa của người
Công giáo thuộc Tổng giáo phận được diễn tả qua rất nhiều hình thức phong phú.
Ngày càng nhiều người Công giáo đến các Trung tâm Mục vụ của giáo phận hoặc của
các dòng tu để học hỏi và sống đức tin qua các lớp giáo lý chuyên biệt như:
Thánh Kinh, Phụng vụ, Tâm linh… Một trong những nét nổi bật của người Công giáo
thuộc Tổng giáo phận là rất nhiệt tình trong công cuộc truyền giáo, trợ giúp
người di dân và tham dự tích cực vào các Ban Bác Ái - Xã Hội của giáo xứ.
III. NHÂN SỰ
1. Giám mục đương nhiệm
1/ Giám mục chính tòa:
Đức Tổng Giám Mục Giuse Nguyễn Năng
Đức Thánh Cha Phanxicô bổ nhiệm
ngài làm Tổng Giám Mục Tổng Giáo phận Tp. HCM: ngày 19 tháng 10 năm 2019.
Khẩu hiệu giám mục: "Hiệp
Thông - Phục Vụ"
2/ Giám mục: Đức
cha Luy Nguyễn Anh Tuấn
Đức Thánh Cha Phanxicô bổ nhiệm
làm Giám mục Phụ tá Tổng giáo phận Tp. HCM: ngày 25 tháng 08 năm 2017
Khẩu hiệu giám mục: "Này con
đây"
2. Các vị giám mục tiền nhiệm
1/ Đức Tổng Giám mục Phaolô
Nguyễn Văn Bình (1960- †1995)
Ngài là vị Tổng giám mục đầu tiên
của Tổng giáo phận Sài Gòn, cai quản Tổng giáo phận 35 năm (1960-1995).
2/ Đức Giám mục Phanxicô
Xaviê Trần Thanh Khâm (1965- †1976)
Ngày 14.10.1965, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI bổ
nhiệm Đức cha làm Giám mục Phụ tá Tổng giáo Phận Sài Gòn, và cũng là vị Giám mục
Phụ tá tiên khởi của Tổng giáo Phận.
3/ Đức Tổng Giám mục Phó
Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận (1975-1994)
Ngày 24.04.1975, Đức Giáo Hoàng
Phaolô VI bổ nhiệm Đức cha làm Tổng Giám mục phó Tổng giáo phận Sài Gòn với quyền
kế vị. Ngày 24.06.1996, ngài được bổ nhiệm Chủ Tịch Hội Đồng Tòa Thánh “Công lý
và Hòa bình”. Ngài qua đời tại Roma ngày 16.09.2002.
4/ Đức Giám mục Nicolas Huỳnh
Văn Nghi (1993-1998)
Ngày 01.07.1974, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI bổ
nhiệm làm Giám mục Phụ tá Tổng giáo phận Sài Gòn. Ngày 08.08.1993, Tòa Thánh bổ
nhiệm ngài kiêm thêm chức giám quản Tổng giáo phận Sài Gòn cho đến khi Tổng
giáo phận có tổng giám mục mới (năm 1998).
5/ Đức Giám mục Louis Phạm
Văn Nẫm (1977-†2001)
Ngày 03.12.1977, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI bổ
nhiệm làm Giám mục Phụ tá Tổng giáo phận Sài Gòn. Ngày 02.02.1978, ngài kiêm chức
Tổng Đại diện Tổng giáo phận Sài Gòn.
6/ Đức Tổng Giám mục Gioan
Baotixita Phạm Minh Mẫn (1998-2014)
Ngày 10.03.1998, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô
II bổ nhiệm ngài làm Tổng Giám mục Tổng giáo phận Sài Gòn. Ngày 21.10.2003,
ngài được Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II trao mũ Hồng Y.
7/ Đức Giám mục Giuse Vũ
Duy Thống (2001-2009)
Ngày 04.07.2001, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô
II bổ nhiệm ngài làm Giám mục Phụ tá của Tổng giáo phận Sài Gòn. Ngày
25.07.2009, Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI bổ nhiệm Đức cha làm Giám mục Chánh
Tòa Giáo phận Phan Thiết.
8/ Đức Giám mục Phêrô Nguyễn
Văn Khảm (2008- 2014)
Ngày 15.10.2008, Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI bổ
nhiệm Đức cha làm Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Sài Gòn. Ngày 26.07.2014, Đức
Giáo Hoàng Phanxicô bổ nhiệm ngài làm Giám mục Chánh Tòa Giáo phận Mỹ Tho.
9/ Đức Tổng Giám mục Phaolô
Bùi Văn Đọc (1999 - 2018)
Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II bổ
nhiệm làm Giám mục Chánh toà Giáo phận Mỹ Tho ngày 26 tháng 03 năm
1999. Ngài được bổ nhiệm làm Tổng giám mục phó Tổng giáo phận Tp. HCM ngày
28 tháng 09 năm 2013; Tổng giám mục Tổng giáo phận Tp. HCM ngày 24 tháng
04 năm 2014.
10/ Giám mục: Đức cha
Giuse Đỗ Mạnh Hùng (2016 - 2019
Đức Thánh Cha Phanxicô bổ nhiệm
ngài làm Giám mục Phụ tá Tổng giáo phận Tp. HCM: ngày 25 tháng 06 năm 2016. Từ
ngày 08.03.2018 - 19.10.2019, Đức cha được bổ nhiệm làm Giám quản TGP Tp.
HCM. Khẩu hiệu giám mục: "Hợp nhất trong đức tin".
3. Linh mục và chủng sinh
Số linh mục giáo phận là 346 linh
mục. Số linh mục dòng hoạt động tại giáo phận là 642. Giáo phận có 252 đại chủng
sinh đang theo học tại Đại chủng viện Thánh Giuse Sài gòn. Chủng sinh dự bị có
26.
IV. CƠ CẤU TỔ CHƯC TỔNG GIÁO
PHẬN
1. Ban Tư vấn
1/ Tổng Đại diện: Lm. Inhaxiô Hồ
Văn Xuân
2/ Đại diện Giám mục đặc trách
Linh mục: Lm. Giuse Vũ Minh Nghiệp
3/ Đại diện Giám mục đặc trách Tu
sĩ: Lm. Tôma Vũ Quang Trung SJ
4/ Đại diện Giám mục đặc trách
các Phong trào Tông đồ Giáo dân: Lm. Ernest Nguyễn Văn Hưởng
5/ Chưởng ấn: Lm. Phêrô Kiều Công
Tùng
6/ Đại diện Tư pháp: Lm. Gioan
Bùi Thái Sơn
7/ Giám Đốc Đại chủng viện Thánh
Giuse Sàigòn: Lm. Giuse Bùi Công Trác
8/ Giám đốc Trung tâm Mục vụ: Lm.
Phêrô Nguyễn Văn Hiền
9/ Trưởng Ban Thường Vụ Hội Đồng
Linh mục: Lm. Phanxicô X. Lê Văn Nhạc
10/ Trưởng ban Mục vụ Truyền
giáo: Lm. Đa minh Ngô Quang Tuyên
11/ Trưởng Ban Tương Trợ Linh mục:
Lm. Giuse Nguyễn Văn Chủ
12/ Hạt trưởng Chí Hoà: Lm. Giuse
Nguyễn Đức Quang
13/ Hạt trưởng Thủ Đức: Lm.
Gioakim Trần Văn Hương
14/ Hạt trưởng Hóc Môn: Lm. Phêrô
Nguyễn Ngọc Vượng
2. Hội đồng Linh mục
Hội đồng linh mục Tổng giáo phận
bao gồm 42 thành viên. Ban Thường vụ Hội đồng Linh mục gồm: linh mục Phanxicô
X. Lê Văn Nhạc (trưởng ban); linh mục Đa minh Ngô Quang Tuyên (thư ký); linh mục
Giuse Nguyễn Văn Chủ (thủ quỹ); linh mục Gioan Bùi Thái Sơn (chuyên viên giáo
luật).
3. Hội đồng Mục vụ
Hội đồng linh mục Tổng giáo phận
bao gồm 37 thành viên. Ban Thường vụ Hội đồng Mục vụ gồm: linh mục Giuse Phạm
Bá Lãm (trưởng ban); linh mục Giuse M. Lê Quốc Thăng ( thư ký); linh mục
Clêmentê Lê Minh Trung (thủ quỹ).
4. Các ban mục vụ và các đoàn
thể tông đồ giáo dân
Tổng giáo phận Tp. HCM có 17 ban
mục vụ và 29 đoàn thể tông đồ giáo dân. Số giáo lý viên: 8.250
V. CƠ SỞ GIÁO PHẬN
1. Nhà thờ chánh tòa
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được xây dựng
từ năm 1877 đến năm 1880. Đây là công trình kiến trúc đặc sắc từ thời Pháp do
kiến trúc sư J.Bourard thiết kế. Để kỷ niệm Đại hội Thánh Mẫu toàn quốc ngày
09.12.1959, nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được nâng lên hàng Tiểu Vương Cung Thánh Đường,
đồng thời với Tông sắc “Venerabilium Nostrorum” nhà thờ Đức Bà Sài Gòn
cũng là nhà thờ chánh tòa của Tổng giáo phận với tên gọi chính thức là Vương
Cung Thánh Đường Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội.
Địa chỉ: số 1 Công Xã Paris, phường
Bến Nghé, quận 1, Tp. HCM.
2. Tòa Tổng giám mục
Tòa Tổng giám mục được xây dựng từ
năm 1900. Ngoài văn phòng Tòa Tổng giám mục và văn khố, Tòa Tổng giám mục còn
là nơi hoạt động của 11 phòng ban như: hôn phối, tu sĩ, caritas... Địa chỉ: 180
Nguyễn Đình Chiểu, phường 6, quận 3, Tp. HCM.
3. Đại Chủng viện Thánh Giuse
Sàigòn
Đại Chủng viện Thánh Giuse Saigòn
(Saint Joseph Seminary of Saigon) thành lập từ năm 1863 do cha Wibaux thuộc Hội
Thừa sai Paris. Số đại chủng sinh hiện đang theo học niên khóa 2017-2018 là 305
chủng sinh. Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài gòn là nơi tu học của các chủng sinh
thuộc 3 giáo phận: Sài gòn, Phú Cường, và Mỹ Tho. Giám đốc hiện nay của Đại chủng
viện là linh mục Giuse Bùi Công Trác - Giáo sư môn Truyền giáo học và Học thuyết
Xã hội.
Địa chỉ: 6 Tôn Đức Thắng, phường Bến Nghé, quận 1, Tp. HCM.
4. Trung tâm Mục vụ
Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận tọa
lạc tại số 6 bis Tôn Đức Thắng, Q.1, Tp.HCM. Trước 1975, khu đất này được dùng
làm Tiểu chủng viện Thánh Giuse. Sau năm 1975, Bộ Tài chánh đã mượn cơ sở này
làm Trường Cao đẳng Tài chánh – Kế toán. Tháng 9 năm 2004, cơ sở được hoàn lại
và sử dụng làm Trung tâm Mục Vụ Tổng giáo phận. Trung tâm Mục vụ là nơi tổ chức
các chương trình đào tạo về Thánh kinh, Thần học, Linh đạo…, đồng thời liên kết
chặt chẽ với các Ban Mục vụ trong giáo phận cũng như phối hợp với các Trung tâm
và Học viện Mục vụ trong vùng Á Châu để nâng cao chất lượng đào tạo giáo dân
trong bối cảnh của một xã hội hiện tại.
5. Trung tâm hành hương Đức Mẹ
Fatima Bình Triệu
Năm 1962, linh mục Phaolô Võ Văn
Bộ mua một khu đất rộng 12,5 mẫu gần ga Bình Triệu làm nơi xây dựng một trung
tâm hành hương kính Đức Mẹ Fatima để kỷ niệm tượng Đức Mẹ Fatima được rước đến
Việt Nam. Ngày 15 tháng 8 năm 1966, Đức Tổng giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình đến
làm phép tượng đài và cử hành thánh lễ đầu tiên tại đây. Kể từ đó, giáo dân các
nơi lần lượt đến hành hương, nhất là vào ngày 13 tháng 5 và 13 tháng 10 hằng
năm. Năm 1977 thì nơi đây vừa là một trung tâm hành hương và cũng được nâng lên
chính thức là một giáo xứ. Địa chỉ: 58 đường 5, KP.2, Phường, Hiệp Bình Chánh,
Quận Thủ Đức.
VI. HOẠT ĐỘNG MỤC VỤ
1. Hoạt động loan báo Tin
mừng của Tổng giáo phận
Trong vòng 10 năm trở lại đây, tại
Thành Phố Hồ Chí Minh có những thay đổi lớn về dân số và địa giới. Dân số tại tại
Thành Phố Hồ Chí Minh tăng nhanh do tình trạng nhập cư từ các tỉnh và thành phố
khác, trong số những người di dân nhập cư này có hơn 300.000 người Công giáo.
Thực trạng trên của thành phố cũng là ưu tư của Ban Loan báo Tin Mừng trong vấn
đề truyền giáo. Trước tình hình trên, Ban Loan báo Tin Mừng đã nhấn mạnh đến 5
hướng chính trong vấn đề truyền giáo của Tổng giáo phận: (1) Tổ chức các buổi
nói chuyện, thuyết trình về vấn đề truyền giáo, tại các giáo xứ, giáo hạt và
dòng tu, nhằm khơi lên “thao thức truyền giáo”; (2) Đào tạo “nhân sự truyền
giáo” cho Tổng giáo phận; (3) Đề xuất cho Đức Tổng giám mục những hướng truyền
giáo khả thi cho những người trong diện di dân; (4) Liên kết với các dòng tu,
các đoàn thể tông đồ để hỗ trợ các giáo điểm; (5) Mở thêm các giáo điểm nơi các
thành phố vệ tinh của Tp. HCM. Hiện tại, linh mục Đa minh Ngô Quang Tuyên đặc
trách Ban Loan báo Tin Mừng.
2. Hoạt động Caritas của Tổng
giáo phận
Caritas Sài Gòn là danh xưng
được biết đến lâu đời từ những năm trước 1975. Sau hơn 30 năm tạm ngưng,
vào ngày 09/05/2009, ĐHY GB. Phạm Minh Mẫn đã chính thức thiết lập Caritas TGP
TPHCM. Caritas Tổng giáo phận được định hướng theo Thông điệp “Thiên Chúa là
Tình yêu” và “Bác ái trong Chân lý” của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI cũng như “Học
Thuyết Xã hội của Giáo hội Công giáo”. Hiện nay, mạng lưới Caritas giáo xứ có
1874 thành viên đã tham gia tập huấn và 42 tình nguyện viên. Các khóa huấn luyện
(6 ngày) được thực hiện từ năm 2010 – 2017. Đến nay, Giáo phận đã có 14 Giáo hạt
và 179 giáo xứ tham gia Caritas. Văn phòng Caritas đã được xây dựng và đã triển
khai được nhiều dự án cộng đồng và các chương trình bác ái xã hội có hiệu quả
cao, hỗ trợ và giúp đỡ được rất nhiều hoàn cảnh khó khăn. Người phụ trách hiện
nay: Lm. Vinh Sơn Vũ Ngoc Đồng, SDB.
3. Hoạt động mục vụ di dân của
Tổng giáo phận
Ban Mục vụ Di dân Sài Gòn được Đức
Hồng y G.B Phạm Minh Mẫn thành lập năm 2003. Mục vụ di dân của Tổng giáo phận
chia thành ba trung tâm lớn liên kết với các giáo hạt có đông người di dân:
Trung tâm Di dân Phaolô, Trung tâm Di dân Khiết Tâm, Trung tâm Di dân Xuân Hiệp,
đồng thời cũng nối kết với một số dòng có hoạt động mục vụ di dân. Các trung
tâm thường xuyên mở các khóa huấn luyện cho các bạn trẻ di dân về đời sống đức
tin, đời sống nhân bản và huấn luyện các kỹ năng sống qua các buổi sinh hoạt
chuyên đề chung, giúp cho những người di dân hội nhập vào đời sống của Giáo phận
qua các ca đoàn di dân, nhóm trợ giúp di dân… Bên cạnh đó, Ban Mục vụ Di dân Tổng
giáo phận hướng đến con em của các gia đình di dân không đủ điều kiện đi học
qua các lớp học tình thương và các công tác bác ái xã hội dành cho di dân. Linh
mục Phaolô Phạm Trung Dong là trưởng Ban Mục vụ Di dân của Tổng giáo phận.
VII. ĐỊA CHỈ LIÊN LẠC
- Văn phòng tòa Tổng giám mục:
180 Nguyễn Đình Chiểu, phường 6, quận 3, Tp. HCM.
- Email: tgmsaigon@gmail.com
- Điện thoại: 028 3930 3828 –
3930 0368
- Website: http://tgpsaigon.net
Văn phòng TGM Tổng Giáo phận
Sài Gòn-Tp. HCM
- GP Bà Rịa ( 01/12/2017)
- GP Cần Thơ ( 01/12/2017)
- GP Đà Lạt ( 01/12/2017)
- GP Long Xuyên ( 01/12/2017)
- GP Mỹ Tho ( 01/12/2017)
- GP Phan Thiết ( 01/12/2017)
- GP Phú Cường ( 01/12/2017)
- GP Vĩnh Long ( 01/12/2017)
- GP Xuân Lộc ( 31/01/2017)